ژئوشیمی و پتروژنز دایک های غنی از پلاژیوکلاز موجود در بخش میانی نوار دهج-ساردوئیه (جنوب بردسیر تا جنوب راین، استان کرمان)

در منطقه ی وسیعی از بخش های مرکزی نوار دهج-ساردوئیه در استان کرمان، دایک های بازالتی خاصی نفوذ کرده اند که حاوی بلورهای بسیار درشت پلاژیوکلاز می باشند. این منطقه که در 70 کیلومتری جنوب شهر کرمان واقع شده است، بخشی از کمربند ارومیه-دختر را دراستان کرمان به وجود آورده و از جنوب شرق شهرستان بردسیر تا جنوب غرب شهرستان راین گسترده شده است. بیشتر سنگ های این ناحیه، آذرآواری و گدازه های بازالتی و آندزیتی متعلق به ائوسن بوده که به عنوان سنگ میزبان دایک های مورد مطالعه، محسوب می شوند. ضخامت دایک های مورد نظر در صحرا به هفت متر می رسد و پلاژیوکلاز، تنها کانی است که به خوبی در آن ها، قابل مشاهده می باشد. بلورهای پلاژیوکلاز تفریق جریانی واضحی داشته و عموما" در بخش های مرکزی دایک ها تمرکز بیشتری دارند. براساس شواهد میکروسکوپی، این دایک ها، حاوی مگاکریست های پلاژیوکلاز و فنوکریست های الیوین بوده که در زمینه ای ریزبلور و میکرولیتی قرار دارند. بافت کلی این دایک ها، پورفیری می باشد. در بلورهای پلاژیوکلاز، انواع بافت های غیرتعادلی نظیر بافت غربالی، غباری و منطقه بندی مشاهده می شود.این شواهد می تواند دال بر فرآیندهایی مانند تغذیه ی مکرر آشیانه ماگمایی وپدیده ی اختلاط، کاهش فشار ناشی از صعود ماگما، کاهش فشار بخار آب و یا پدیده ی تفریق بلورین باشد. طبق مطالعات توزیع اندازه ی بلوری، بلورهای پلاژیوکلازدر ماگمای سازند ه ی این دایک ها، فاز ابتدایی تبلور را تشکیل داده و دارای سرعت هسته بندی کم، سرعت رشد بالا و زمان اقامت طولانی می باشند که این موضوع، عاملی برای درشت شدگی پلاژیوکلازها محسوب می گردد. بررسی های ژئوشیمیایی، ماهیت کالکوآلکالن با گرایش اندک به سمت تولئیتی را برای دایک های مورد مطالعه، آشکار کرده است. این دایک ها در نمودارهای عنکبوتی، تهی شدگی از عناصر nb، ti و p را نشان می دهند که احتمالا مبین وابستگی ماگماهای سازنده ی آن ها، به مناطق فرورانش و آلودگی پوسته ای می باشد. براساس مطالعات پتروژنتیکی، دایک های مورد مطالعه، در موقعیت تکتونیکی حاشیه ی فعال قاره قرار گرفته و وابسته به قوس می باشند. فراوانی عناصر کمیاب، نشان دهنده ی این است که احتمالا" ماگماهای سازنده دایک های منطقه، محصول ذوب بخشی یک گوشته ی اسپینل یا گارنت لرزولیتی می باشند که تحت تاثیر سیالات آزاد شده از لیتوسفر فرورو، متاسوماتیزه شده است. ماگماهای مورد نظر در هنگام صعود به سمت زمین، دچار آلودگی پوسته ای شده اند.